Bir tencerede 41 çeşit malzeme: Aşure

• Dün Muharrem ayının 10'u, yani Aşure Günü'ydü. Bu zahmetli işi geride bırakıp, tabak tabak komşularınıza dağıtmaya başlamadıysanız bile, malzemeleri tamamlayıp aşurenizi kaynatmak için hâlâ zaman var

Çoğu kişi efsaneleri inandırıcı bulmaz. Oysa genellikle efsaneler, yazının keşfinden önce yaşanan olaylara uzanır. Evliya Çelebi, herhalde duyduklarına dayanarak, cennette Adem ile Havva'nın ilk yiyeceklerinin elma değil, aşurenin ilkel biçimi olan buğday yemeği olduğunu yazar. Abartılı da olsa, bunun ardında yatan gerçekler var. Günümüz bilim insanları, ilk kez birçok tahıl, sebze ve meyve türleriyle hayvan cinslerinin, Urfa ve çevresini de kapsayan ve bereketli hilal olarak nitelendirilen bölgede ehlileştirildiğini, hatta buranın kutsal kitaplarda geçen cennet olduğunu iddia ediyor. 10 bin yıl önce topraklarımızda ehlileştirilip tarımı yapılan buğdayın yemeğini Adem ile Havva'ya dek geri götüren gezgin Evliya Çelebi'ye gülüp geçebilir miyiz? Muharrem ayının 10. günü, önemli bir gün. Adem Peygamber'in Cennet'te yasak elmayı yedikten sonra ettiği tövbenin kabulü, Nuh Peygamber'in gemisinin tufandan kurtulması, Yunus Peygamber'in bir balığın karnından çıkması, İbrahim Peygamber'in ateşte yanması, İdris Peygamber'in diri olarak göğe çıkarılması, Yakup Peygamber'in oğlu Yusuf Peygamber'e kavuşması, Eyüp Peygamber'in hastalıklarının geçip iyileşmesi, Musa Peygamber'in Kızıldeniz'den geçip İsrailoğulları'nı firavundan kurtarması, İsa Peygamber'in doğumu ve ölümden kurtarılıp göğe çıkarılması gibi mucizelerin hep bu günde gerçekleştiğine inanılıyor. Bu mucizelerin bir bölümünü Musevi ve Hıristiyanlar da kabul ediyor. Yani din ayrımı gözetmeksizin, birçok efsanenin buluştuğu bir gün, Aşure Günü. Onun din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin evlerde pişirilip konu komşuya dağıtılması da çok eski bir gelenek.

BUĞDAY MUTLAKA YER ALMALI Aşure, tahıl, baklagiller, meyve ve tohumlardan oluşan 41 çeşit malzeme içermeli. En önemli malzemesi buğday. Beyaz fasulye, nohut, kuru bakla ve kuru börülce de konuyor. Kimi bölgelerde kurban etinden bir parça saklanıp aşure yapılırken içine atılıyor. Bazıları buğday yerine pirinç, şeker yerine pekmez kullanıyor, sakız, anason katanlar bile var. Üzeri kavrulmuş susam, badem, fındık, ceviz, kuşüzümü, nar taneleriyle süslenen bu nefis tatlı, bölgeden bölgeye, hatta aileden aileye farklılık gösteriyor. Koyu çorba kıvamında sevenler de, pelteleşmiş olanını tercih edenler de var. 41 çeşit malzemenin teminindeki zorluk nedeniyle daha az malzemeyle de yapılabiliyor. Bu durumda tüm besinlerin özü olduklarına inanıldığı için bir tutam tuz, biraz bal ve azıcık sütün bütün eksikleri tamamladığına inanılıyor.

SARAYDA SÜZÜLÜRDÜ Osmanlı Sarayı'nda 'saray usulü süzme aşure' denen bir tarz geliştirilmiş. Adından da anlaşılacağı üzere, bu aşurede malzemeler süzgeçten geçiriliyor ve ağza taneler gelmiyor. Günümüzde bazı evlerde, bu iki aşure biçiminin sentezi uygulanıyor. Bazı malzemeler iyice ezilip süzgeçten geçirilirken, diğerleri taneli olarak bırakılıyor. Ancak içeriği nasıl olursa olsun, iyi bir aşure kısık ateşte yavaş yavaş pişirilmeli, malzemesi helmelenmeli, ama kaskatı olmamalı. Bu olağanüstü yiyeceğin en önemli işlevi, bu topraklarda yaşayan bütün din, mezhep, ırk ve siyasal görüşten insanları birkaç günlüğüne de olsa, o bir tabak dolusu bereketin etrafında birleştirmesi. Hiç tanımadığı komşusundan gelen aşureyi yiyen, kendisini düşünen başkalarının da olduğunu fark ediyor. Uzlaşmaz, bir araya gelmez gibi görünen 41 çeşit malzeme, nasıl aşure tenceresinin içinde eriyip, her biri lezzetini yanındakine aktararak ortaya mükemmel bir sentez çıkarıyorsa, zıtlıkları hoşgörü tenceresinde eritip, bizler de kusursuz bir toplum yaratamaz mıyız?

AHMET ÖRS

http://www.sabah.com.tr/Pazar/2012/11/25/bir-tencerede-41-cesit-malzeme-asure